W dobie oświecenia, kiedy nauka, rozum, edukacja i rozwój myśli filozoficznej wiodły prym, jeden z irlandzkich pisarzy – Richard Steele – zapisał się w historii, jako autor słów, które są wciąż aktualne: „czytanie jest dla umysłu tym, czym gimnastyka dla ciała”. Porównanie to w dosyć jasny sposób mówi o tym, że czytanie wspomaga zdrowie umysłowe, poprawia zdolności analityczne, wpływa na koncentrację i zdolność krytycznego myślenia.
Steele, formułując tę złotą myśl, nie miał jednak świadomości, że w XXI wieku znacząco zmieni się sposób, w jaki konsumujemy literaturę. Coraz popularniejsze stają się cyfrowe czytniki, a biblioteki zaczynają świecić pustkami. Czy jednak zmiana nośnika tekstu wpływa znacząco na odbiór literatury? W niniejszym artykule podejmiemy refleksję na temat aktualnie trwającej czytelniczej rewolucji.
Zmiana nośnika, jako naturalny proces w rozwoju techniki
Na wstępie trzeba zauważyć, że czytanie elektroniczne jest naturalnym następstwem rozwoju technologicznego w nauce. Nowe technologie wpływają na różne aspekty codziennego życia, nic więc dziwnego, że książki elektroniczne powoli zaczęły zastępować tradycyjne papierowe tomy. To nie pierwsza taka zmiana w kulturze.
Najpierw papirus, kamienne bloki i gliniane tablice zostały wyparte przez papier, który nota bene do czasu wynalezienia druku był zapisywany ręcznie, teraz wielotomowe druki są zastępowane jednym urządzeniem. To porównanie może wydawać się odległe i nieadekwatne, jednak ma na celu zobrazowanie jednej rzeczy – zmiana nośnika jest zwykle determinowana wygodą użytkowników. Skoro zostało wynalezione kompaktowe urządzenie, które może poprawić komfort czytania, dlaczego by z niego nie skorzystać?
Co to jest e-book?
Jak już zostało ustalone, wpływ technologii na czytelnictwo jest ogromny i ewoluuje w miarę postępu. E-book, skrót od „electronic book”, to cyfrowa wersja tradycyjnej książki, która jest dostępna w formie pliku elektronicznego. E-booki można czytać na różnych urządzeniach elektronicznych, takich jak czytniki e-booków, smartfony, tablety, komputery oraz specjalne aplikacje. Współcześnie obserwujemy nie tylko rozwój książki elektronicznej, ale także czytników, przeznaczonych do jej czytania.
Książki elektroniczne są przechowywane w postaci plików cyfrowych, zazwyczaj w formacie MOBI, EPUB, PDF lub innym dostosowanym do czytania elektronicznego. Najpopularniejszy na świecie czytnik e-booków to Kindle, stworzony i sprzedawany przez firmę Amazon. Kindle umożliwia dostęp do szerokiej gamy książek elektronicznych, magazynów, gazet i innych publikacji, które można zakupić i pobrać za pośrednictwem sklepu internetowego.
Z czego wynika wzrost popularności czytania online?
- Dostępność e-booków i informacji – Internet pozwala na łatwy i natychmiastowy dostęp do ogromnej ilości treści literackich, a także artykułów, blogów, witryn informacyjnych i innych publikacji. Dzięki temu czytelnicy mogą wybierać spośród niezliczonych tytułów i gatunków.
- Mobilność – w dobie smartfonów, tabletów i czytników e-booków, czytanie online stało się bardziej mobilne. Czytelnicy mogą przechowywać swoje e-booki na jednym urządzeniu i mieć do nich dostęp niezależnie od sytuacji.
- Edukacja online – dla studentów i uczniów dostęp do materiałów edukacyjnych w wersji elektronicznej jest nieocenioną pomocą. Zasoby takie jak e-booki i teksty naukowe są często dostępne za darmo lub w przystępnych cenach. Korzystanie z e-booków to również sposób na oszczędność czasu, gdyż ogranicza potrzebę szukania książek w bibliotekach.
- Niski koszt – książki elektroniczne są zazwyczaj dużo tańsze niż te wydane tradycyjnie. To istotny aspekt, zwłaszcza dla osób, które czytają dużo. Koszt czytnika ma szansę szybko się zwrócić.
- Wpływ pandemii – w 2020 roku pandemia COVID-19 sprawiła, że dostęp do tradycyjnych bibliotek został ograniczony z uwagi na obostrzenia. Ludzie zmuszeni byli także do spędzania dużej ilości czasu w domu i coraz chętniej sięgali po e-booki, które można łatwo pobrać online bez konieczności wizyty w księgarni, czy bibliotece. Paradoksalnie ten okres w dziejach miał istotny wpływ na zmianę modelu czytelnictwa z tradycyjnego na cyfrowe.
Zalety i wady e-booków – kwestie ekologiczne
Oprócz oczywistych zalet e-booków, takich jak dostępność treści, mobilność i niski koszt książek elektronicznych, warto również wspomnieć o kwestiach ekologicznych. Na pierwszy rzut oka, książki elektroniczne są proekologiczną opcją, ponieważ nie przyczyniają się do wycinki drzew. Kwestia ta rodzi jednak wiele sporów i dylematów.
Czytniki nie są całkowicie wolne od wpływu na środowisko. Istnieją pewne aspekty związane ze śladem węglowym i problemem utylizacji zepsutych urządzeń, które warto rozważyć przed zakupem. Przyjmuje się, że by korzystanie z e-booków przyniosło korzyści środowiskowe, trzeba czytać 20-50 e-książek w ciągu roku.
E-booki a tradycyjne książki
Zarówno e-booki, jak i tradycyjne, papierowe książki mają swoich zwolenników. Cyfrowa rewolucja w czytelnictwie przebiega dynamicznie, jednak nie na tyle nachalnie, by całkowicie zakończyć erę książek papierowych. Dla niektórych samo obcowanie z fizycznym tomem, którego kartki mają specyficzny zapach, jest niepowtarzalną przygodą czytelniczą. E-booki nie są w stanie odtworzyć tego klimatu.
Wielu czytelników traktuje także książki jako przedmiot kolekcjonerski. Posiadanie fizycznych egzemplarzy może stanowić dla nich wartość sentymentalną. Papierowe książki, zwłaszcza jeśli chodzi o literaturę dla dzieci, mają także swoją wyjątkową estetykę. Okładka, ilustracje, jakość druku mogą wpłynąć na chęć sięgnięcia po daną pozycję.
Jaka jest przyszłość książek cyfrowych?
Przyszłość książek cyfrowych jest pełna potencjału. Czytniki oraz aplikacje do czytania i platformy e-bookowe stale się rozwijają. Możemy oczekiwać bardziej zaawansowanych urządzeń z lepszymi ekranami, dłuższym czasem pracy na baterii i większą funkcjonalnością. Bez wątpienia e-booki mają także potencjał do rewolucji w edukacji. Zastępowanie tradycyjnych podręczników e-książkami może pomóc w zmniejszeniu ciężaru plecaków uczniów, a także dostarczyć bardziej interaktywne materiały edukacyjne.
Odpowiadając na koniec na pytanie zawarte w temacie – czy e-booki zmieniły sposób, w jaki czytamy? Tak i nie chodzi tu tylko o czytanie dla rozrywki, ale także o naukę i pracę. Nie czytamy już opasłych tomów w bibliotekach, tylko sięgamy po nowe technologie w autobusie, w kolejce, czy na przerwie. E-booki wprowadziły innowacje i zmiany, które przyczyniły się do rozwoju kultury czytelniczej i ułatwiły nam wiele aspektów życia codziennego. Zmiany te z pewnością będą dalej ewoluować.
